Dag 1: Naar Baskenland (vliegveld Bilbao)

Afhankelijk van welke vlucht we hebben vanaf Nederland, arriveren we halverwege of aan het eind van de middag op het iconische Loiu-vliegveld van Bilbao, ontworpen door Santiago Calatrava. (ook kan je ervoor kiezen om deze vliegreis on te zetten in een busreis vanuit Kerkdriel (nabij Den Bosch, gratis parkeren. Deze groep vertrekt een dag eerder dan de vliegreis en op de heenweg overnacht je in Bordeaux. Deze kosten worden betaald door Grensloos Genieten). Vanuit het vliegveld van Bilbao is het een ritje van nog geen 15 km naar ons centraal gelegen hotel/appartementen. Uiteraard lopen we de eerste avond nog even langs de nervion, de meanderende rivier die zich door hartje Bilbao een waterweg baant. Honderden jaren was het hier langs de oevers een stinkende en smerige industriële zone, nu is dit -ons inziens- een van de mooiste boulevards van Spanje. Uiteraard kan je ook een boottochtje maken over de nervion en Bilbao vanuit een ander perspectief zien. 

Gedurende deze relaxte wandelroute ontdek je de meest spectaculaire gebouwen van deze eeuwenoude stad van de buitenkant, zoals het welbekende Guggenheim Museum. Ook zeer bezienswaardig is de spectaculaire voetbaltempel San Memes, de sfeervolle thuishaven van Athletic Club de Bilbao, een van de maar liefst zes voetbalclubs uit Baskenland die in de hoogste Spaanse divisie spelen. De vele standbeelden en bruggen die we onderweg tegenkomen zijn eveneens prachtige plekken voor een Instagram-foto of een selfie.

Op de tweede dag van ons verblijf heb je in de late namiddag en vroege avond nog tijd om deze prachtige bezienswaardigheden van binnen te bekijken. Zelfs de metro is een verfijnd voorbeeld van hoe deze stad zichzelf opnieuw uitvond. Op magistrale wijze heeft de architect architectuur en techniek samen laten komen in de Fosteritos, de troetelnaam van de lokale bevolking voor de metrostations.

Dag 2: Bilbao

Honderden jaren lang was Bilbao nou niet echt een stad waar je graag je vrije tijd wilde spenderen. Haar industriële verleden zorgde ervoor dat de stad een stoer en ruig uiterlijk had met zelfs gevaarlijke randjes. De stad onderging de afgelopen drie decennia echter een complete transformatie van industriële stad naar moderne metropool. Maar ondanks deze geslaagde facelift is de rauwe, mannelijke energie nog steeds voel- en zichtbaar in vele facetten van Bilbo (het Baskische woord voor Bilbao).

De 'nieuwe start' begon met het in 1997 geopende Guggenheim Museum. Van buiten mag het dan al een plaatje zijn met zijn glinsterende haringschubben van wel 45 meter hoog, eenmaal binnen in het door de Canadese architect Frank Gehry ontworpen gebouw, wandel je van de ene naar de andere kunstzinnige expressie. Andere blikvangers zijn rondom het gebouw neergezet, zoals de 12 meter hoge Puppy (een door Jeff Koon ontworpen trouwe viervoeter, gemaakt van begonia’s), de metershoge beangstigende spin Maman (ontworpen door Louise Bourgeois) en de mistwolken van de Japanse kunstenaar Fuyiko Nakaya. Het geheel is een onovertroffen voorbeeld van moderne kunst.

Daarnaast adviseren wij je ook om het Museum van Schone Kunsten met een bezoek te vereren, wat ons betreft een van de mooiste musea van deze reis. Urenlang kan je door dit schitterende gebouw dwalen zonder je een moment te vervelen, de kunstcollectie is breed opgebouwd, met standbeelden, schilderijen en ook een redelijk gedeelte moderne kunst.

Voetballiefhebbers zullen verheugd zijn dat ook onze vaderlandse legende Faas Wilkes een plekje aan de muur heeft in het museum van het moderne voetbalstadion van Athletic Club de Bilbao. Tevens neemt de reisleider je mee op een wandeling door Casco Viejo, de oudste wijk van Bilbao, waar we via de vele pittoreske straatjes van plein naar plein dwalen, uiteraard onderweg afgewisseld met een kortstondig bezoek aan een van de vele gezellige barretjes.

Kijk overigens niet raar op als een groep tafelgasten tijdens het toetje een deuntje hoort zingen. Deze levendige traditie blijft elke keer weer een hoogtepunt van deze enerverende reis. In dit levendige district en universum van smaken vind je eveneens verschillende bijzondere musea, waaronder het informatieve Museum van Baskische Archeologie dat gehuisvest zit in een 17^e eeuws klooster. 

Wie wil (kan op eigen gelegenheid) met de kabelbaan in slechts drie minuten de Artxanda heuvel omhoog, om vanuit dit hoger gelegen punt deze indrukwekkende stad van bovenaf te bekijken. Het panoramisch uitzicht laat je genieten van deze botxo waar het groen samenvloeit met het architectonische geweld van de wolkenkrabbers. Al is er ook meer dan genoeg te zien op ‘grondniveau’! Uiteraard houden wij van Grensloos Genieten ook van de vele pintxos gerechten (de Baskische variant van tapas) die hier werkelijk op elke straathoek geserveerd worden. Wil je liever relaxen? De Parijs-achtige boulevard Gran Via Don Diego Lopez de Haro biedt alles wat een moderne stad nodig heeft.

Dag 3: Naar Vitoria (110 km)

De rechtstreekse afstand tussen de steden Bilbao en Vitoria mag dan maar 65 kilometer bedragen, toch gaan we vandaag een topdag beleven qua bezienswaardigheden. Vandaag reizen we ook van het blauw van de zee naar het groen van de bergen en valleien. Onze absolute favoriet van deze boeiende dagetappe is Salto de Nervion. Deze indrukwekkende vallei zigzagt zich dwars door dit gedeelte van Baskenland heen, maar de beste plek om dit te aanschouwen is in buurprovincie Burgos.

Het uitzichtpunt bereiken we na een korte wandeling van waaruit je een weids uitzicht hebt over deze prachtige creatie van Moeder Natuur. De hoogste waterval van Spanje stort zich hier 220 meter in de diepte, al moeten we er eerlijkheidshalve bij vertellen dat de waterval tegenwoordig grote gedeelten van het jaar droog staat. 

Droog, zeg maar gerust kurkdroog, is het iets verderop bij de zoutpannen van Valle Salado. Toch delft de lokale bevolking hier al meer dan 6.000 jaar zout vanuit een diepte van 3 kilometer. Deze 'zoutbubbel' is maar liefst 200 miljoen jaar (!) oud, ontstaan in een tijd dat de zee zich langzaam terugtrok naar de huidige kustlijn. Ons toegangskaartje wordt door de lokale bevolking gebruikt om dit fascinerende project verder te bekostigen en de houten wandel platforms nog verder uit te bouwen. Uiteraard kan je het zeer smaakvolle zout na afloop in de souvenirwinkel kopen om thuis je gerechten van een perfecte smaakversterker te voorzien.

(Let op: Op deze route zijn helaas maar weinig hotels die voldoen aan onze wensen, daarom gebeurt het wel eens dat we niet onderweg overnachten, maar twee nachten in Vitoria verblijven in plaats van een nacht.)

Dag 4: Vitoria

De tweede grootste stad van Baskenland is Vitoria (in Baskisch Gasteiz), de provinciale hoofdstad van de zuidelijke Baskische streek Alava en van heel Baskenland. Dit mag dan de grote onbekende zijn van de vier Baskische steden die we bezoeken, wij verzekeren je dat je je ook hier geen moment zal vervelen. Sinds de 12^e eeuw is dit een stad waar de Basken (en Spanjaarden) graag vertoeven, mede door haar milde klimaat. 

Vitoria draagt overigens met verve de titel ‘Meest Groene Stad van Spanje’. Werkelijk overal vind je ruim opgezette parken en elke straathoek of plein is opgefleurd met groen. Het resultaat is een grote mix van planten, bomen, struiken en bloemen. Het zal je dan ook niet verbazen dat hier het eerste fietspad van Spanje aangelegd werd. De circa 250.000 inwoners zijn er oprecht blij mee. Dit stukje ‘Groene Paradijs op Aarde’ herbergt echter nog veel meer moois.

Het Middeleeuwse oude centrum is een fijnmazig netwerk van kronkelende steegjes en sfeervolle pleinen. De imponerende 11-eeuwse stadsmuren en de indrukwekkende 12-eeuwse kathedraal zijn hier de onbetwiste blikvangers. Al zullen liefhebbers van moderne kunst watertanden van het (veelal) ondergrondse Artium Museum, dat door Spanjaarden werd verkozen als het 'Beste Moderne Kunst Museum van Spanje', mede door de aanwezigheid van werken van Picasso en Miro. Ook het nabij gelegen Museum der Schone Kunsten is een Must See voor kunstliefhebbers.

De oude stad herbergt meer dan een handvol aan fraaie kerken, maar persoonlijk genieten wij elke keer weer het meest van de dertien kleurrijke muurschilderingen die je hartje centrum aantreft op de huizenhoge gebouwen. Elk van hen symboliseert een historische gebeurtenis uit de rijke stadsgeschiedenis. Wie liever wat wil relaxen, de pleinen Plaza de Espana en Plaza de la Virgin Blanca zijn de meest druk bezochte plekken met terrasjes en portieken.

Een minder prettige periode is te aanschouwen in het oude gebouw van de Bank van Spanje, waar het Museum van de Slachtoffers van Terrorisme zit gehuisvest. Dit fascinerende, maar tegelijkertijd zeer pijnlijke onderwerp wordt op een indrukwekkende manier tentoon gesteld, met uiteraard veel aandacht voor de daden van de separatistische Baskische terroristische beweging ETA. En al behoren hun aanslagen gelukkig tot het verleden, ook de gevolgen van recentere terroristische aanslagen door bijvoorbeeld het Islamitische IS zijn hier te bekijken. Wie een wat minder heftig onderwerp prefereert, vlakbij vind je het verrassend interessante Bibat (Museum van Speelkaarten en Archeologie).

Dag 5: Naar wijnstreek Rioja & NP Bardenas Reales (150 km)

Vandaag gaan we volop genieten van het meest geëxporteerde product van deze regio: wijn. Elke rechtgeaarde wijnliefhebber zal de naam Rioja als muziek in de oren klinken, al slaan wij een glas lekkere txakoli (cider) ook niet af. Voor de anderen adviseren wij om zich simpelweg te laten verrassen door de schoonheid van deze streek en de smaak van deze ongecompliceerde wijn. Een gebied omgeven door bergen, waardoor het een eigen microklimaat heeft, dat weer zorgt voor de unieke smaak van de rioja-wijn.

De circa 700 wijnhuizen (!) in deze streek herbergen meer dan tweeduizend hectaren aan wijngaarden. Hoogtepunten zijn hier -behalve smaakvolle alcoholische druivensappen- de spectaculaire architectonische bouwwerken. Vooral de moderne creaties zijn fraai afgewerkt, al genieten wij ook telkens weer van de kleine ondergrondse wijnkelders. Het merendeel van de wijnproducenten hier zijn kleine familiebedrijven waardoor de productie beperkt qua omvang is.

De smaak is desondanks altijd goddelijk. Neem gerust een extra fles mee voor het thuisfront, want vaak kan je deze wijnen alleen op het landgoed zelf kopen. En wat is er nou leuker dan thuis te genieten van de passie en hartstocht van de eeuwenoude Noord-Spaanse cultuur?

Vandaag bezoeken we voor het eerst Navarra, de grootste van de vier provincies die tezamen Baskenland vormen. In tegenstelling tot de drie andere ‘broeders’, heeft Navarra de grootste autonome status. Deze provincie vormt tevens de natuurlijke overgang van Spanje naar Baskenland. Vele wandelroutes, waaronder enkele die leiden naar het bedevaartsoord Santiago de Compostela, leiden door deze schitterende groene streek. Onderweg kan je genieten van de weidse landschappen en van kleine architectonische parels als Estella Lizarra.

Van de drie lange afstandspaden naar Santiago de Compostella, de zogenaamde camino's, loopt de middelste via Estella-Lizarra, waardoor grote massa's pelgrim's hier vrijwel dagelijks passeren. Het zal je dan ook niet verbazen dat er maar liefst elf kerken in het hart van het kleine stadje staan. Maar sowieso is het compacte, 12-eeuwse centrum er een van verfijnde schoonheid waar het heerlijk toeven is.

Het hoofddoel van vandaag is echter het mooiste natuurpark van deze rondreis: de wilde woestenij van Bardenas Reales. Sinds 1999 is dit een Nationaal Park waar je zo John Wayne op een paard voorbij zou kunnen zien rijden. Ook acteur Pierce Brosnan -in zijn alter ego rol van James Bond- was hier te aanschouwen in de klassieker The World is Not Enough. Helaas voor liefhebbers van Wild West romantiek zijn er hier anno nu geen cowboys (laat staan indianen te aanschouwen), maar word de serene rust van dit gebied een aantal keren per week wreed verstoord door het oorverdovende geluid van de supersonische straaljagers van de Spaanse luchtmacht.

In het hart van dit 42.000 hectare tellende NP is namelijk een gebied gereserveerd voor het oefenen van ... bombardementen. Gelukkig zijn er ook nog genoeg momenten van rust te vinden in dit adembenemende decor. Verbazingwekkend genoeg herbergt dit gebied ook een grote variatie aan vogels, die zich blijkbaar niet laten wegjagen door hun gemotoriseerde 'collega's' van de Spaanse luchtmacht. Bezoekers zijn verplicht om het park volgens een vooraf vastgesteld rondje te voltooien, maar onderweg hebben we genoeg plaatsen waar we even kunnen klauteren en klimmen op de bizarre rotsformaties. In mei is het overigens ook het beste seizoen om de groene oases van wilde bloemen te aanschouwen!

Dag 6: Naar Pamplona

Mocht gistermiddag/avond door weersomstandigheden (of andere moverende redenen) het bezoek aan Parque Natural de las Bardenas Reales in duigen zijn gevallen, dan heb je vroeg in de ochtend een nieuwe kans om deze Spaanse Badlands met eigen ogen te aanschouwen. Na het NP rijden we naar Olite, dit was eeuwenlang de plek van de koningen van Navarra. Het is niet moeilijk om te zien waarom deze royalty's deze prachtige plek uitkozen.

Ook de Romeinen waren hier overigens al actief in de eerste en tweede eeuw, al stammen de echte hoogtepunten van Olite uit de 14e eeuw. Het nog vrijwel intacte sprookjesachtige Koninklijk Paleis is een Must See tijdens deze rondreis.

Alleen al de contouren van dit majestueuze gebouw, in slechts 22 jaar uit de grond gestampt, lijkt zo uit een cartoon of film te komen van Walt Disney. Als er een blauwdruk zou bestaan van een sprookjeskasteel/paleis, dan is het dit indrukwekkende bouwwerk. Eenmaal binnen in het complex dwaal je van de ene gang naar de andere, terwijl je je kan vergapen aan een aantal prachtige binnenplaatsen en de nog intact zijnde gracht. Het enige minpunt van dit nationale monument is dat het helaas erg karig is ingericht. Alle meubels en andere 'versieringen' zijn bij een brand in 1813 verwoest. Ook hadden de plaatselijke koningen hier en mini-dierentuin met wolven, kamelen en giraffen...

Olite staat overigens ook bekend om zijn 'alcoholisch toerisme'. Gemeten naar het aantal inwoners herbergt dit stadje het hoogste aantal bodega's van Spanje. Welke je ook kiest, we voorspellen nu al dat je smaakpapillen tevreden zullen zijn na het drinken van een of meerdere wijnen. Later op de dag arriveren we in Pamplona waar we twee nachten zullen verblijven.

Dag 7: Pamplona

Pamplona mag dan in de hele wereld bekend zijn om het stierenrennen in juli, deze stad van 200.000 inwoners heeft gelukkig nog veel meer te bieden. Toch is het achtdaagse festival van Los Sanfermines bij uitstek het festival dat Pamplona sinds 1924 jaarlijks op de kaart zet. De opzet is simpel: zes stieren (van maximaal vijf jaar oud) leggen een traject af van 825 meter door een handvol straten. De opwinding ontstaat echter als je bedenkt dat deze stieren flink ‘opgefokt’ worden door de moordende hitte en de vele honderden mensen die tezamen met deze stieren al rennend het traject van enkele minuten afleggen.

Dat er ‘slechts’ dertien doden zijn gevallen (naast de vele honderden stieren die altijd sterven in de arena) gedurende deze bijna eeuw oude traditie mag dan ook een godswonder heten. Elk jaar weer worden tientallen mensen geraakt door een van de messcherpe hoorns en een doldwaze stier die met een gewicht van 500 kilo over je heen dendert is ook geen bezigheid die wij je adviseren. In het stadion waar dit visuele (maar tevens zeer dieronvriendelijke) spektakel eindigt, is een indrukwekkend museum gehuisvest dat een bezoek meer dan waard is. De arena is overigens de derde grootste in de wereld, na Mexico en Madrid. Waar veel buitenstaanders graag een einde zien komen aan deze 'Middeleeuwse dierenmartelingen', voor veel Spanjaarden behoren de stierengevechten nog steeds tot het cultureel erfgoed...

De oude stad mag dan acht dagen per jaar ontoegankelijk zijn vanwege San Fermin, de rest van het jaar is Pamplona een boeiende mix van kerkelijke architectuur en een fijnmazig netwerk van historische straten en pleinen. Neem ook een moment om te relaxen in een van de vele knusse koffiezaken waar waarschijnlijk ooit ook de grote Amerikaanse schrijver/journalist Ernest Hemingway inspiratie heeft opgedaan voor een van zijn 19 boeken. Een ander aanbevelingswaardig cultureel uitje is het Museum van Navarre. Vanaf de hoger gelegen centrale stad heb je een weids uitzicht over de heuvelachtige omgeving.

Kunstliefhebbers kunnen een taxi nemen voor een ritje van negen kilometer naar het prachtige, landelijk gelegen museum van beeldhouwer Jorge Oteiza. In deze lieflijke omgeving zijn meer dan 3000 beelden en werken te zien van deze welbekende Baskische kunstenaar. Alleen al het weidse uitzicht is de rit waard.

Dag 8: Naar San Sebastian (90 km)

Vanaf Pamplona is het maar een dik uur rijden naar San Sebastian, maar de snelweg laten wij echter aan ons voorbij gaan. 

Onderweg naar de kust rijden we via de pittoreske Vallei van Baztan de provincie Navarra uit. IOok in dit kleine gehucht tref je overigens weer een fronton aan waar de eeuwenoude Baskische sport pelota gespeeld word. Vrijwel elk dorp in Baskenland heeft zijn eigen (al dan niet overdekte) arena waar dit razendsnelle spel gespeeld wordt voor enthousiaste menigtes. 

In de (late) namiddag of vroege avond arriveren we in San Sebastian, dat qua inwoneraantal een stuk kleiner is dan haar grote rivaal Bilbao. Deze kustplaats maakt dat echter meer dan goed met zijn ongeëvenaarde schoonheid. Mooi, elegant en statig zijn slechts enkele van de typeringen die toepasbaar zijn op de Parel van Cantabrië. En liefhebbers van lekker eten komen helemaal aan hun trekken in dit gastronomische paradijs met ongekend veel sterrenrestaurants.

Nog veel leuker is het om een willekeurig cafe binnen te stappen en een gilda (pintxo van rode pepers met olijven en ansjovis) te verorberen, want vrijwel elk eettentje hier herbergt een innovatieve selectie van pintxos of een banderilla die al staand aan de bar kunt nuttigen. Dit unieke aanbod van mini-gastronomie is in elke uithoek van de oude stad te vinden.

Dag 9: San Sebastian

Wie ooit een stad vanaf het nulpunt mag gaan ontwerpen, raden wij aan om een blauwdruk van San Sebastian te hanteren. Deze stad van ruim 200.000 inwoners heeft een prachtige geografische ligging aan een pittoreske baai die ontworpen lijkt te zijn voor landschapsschilders. Surf-, zwem- en strandliefhebbers zullen zich hier zonder problemen een dag vermaken. 

La Concha mag zich met recht een van de mooiste stranden ter wereld noemen en het scheidt op een natuurlijke manier de stad van de zee. Halverwege dit iconische strand ligt de spa van La Perla, waar je je heerlijk kan laten verwennen met massages en andere behandelingen. De vele heuvels die om de stad liggen geven het een beschermd aangezicht en het prettige klimaat en de ontelbare prachtige monumentale gebouwen maken het ‘picture perfect’ plaatje compleet. San Sebastian is namelijk verfijnd en uniek en zal je verleiden met haar prachtige en statige kader. Voeg daarbij ook nog eens de beste pintxos barretjes van Baskenland en je begrijpt dat een bezoek aan deze stad nooit verveelt.

Liefhebbers van cultureel vermaak mogen dan ietwat teleurgesteld zijn over San Sebastian, al zullen liefhebbers van moderne architectuur gaan kwijlen bij het zien van het Congres Paleis en Auditorium Kursaal. Tevens herbergt de oude stad enkele sfeervolle art nouveau panden. Het culturele toppunt van Donostia (het Baskische woord voor San Sebastian) is het indrukwekkende San Telmo museum met een schitterende verzameling Baskische kunst. Dit is bij uitstek ook de plek om te ontdekken -mocht je dat de afgelopen week nog niet gedaan hebben- waarom de Basken zo trots zijn op hun streek. Ook het centraal gelegen Maritiem Museum en het Aquarium zijn eveneens grote publiekstrekkers. Vanaf Monte Igueldo heb je vooral ’s avonds een panoramisch uitzicht over de fraai verlichte stad.

Dag 10: Kuststreek (100 km)

Deze ochtend rijden we, nog steeds overdonderd door alle indrukken, de stad uit. De kustplaatsen Getaria, Mutriku, Ondarroa en Lekeitio zijn prachtige nederzettingen waar je het karakter van het volk leert kennen, simpelweg door even rond te dwalen in deze charmante vissersdorpjes. Aan de kust merk je hoe de Cantabrische zee het karakter van de kustbewoners heeft bepaald. Je kunt er ook het verschil met de mensen van het binnenland voelen.

Aan de kust kan je hopelijk ook de beruchte traineras te aanschouwen, langwerpige roeiboten met twaalf gespierde mannen erin die van de Baskische kustlijn hun openbare trainingsgrond hebben gemaakt. Van origine was dit geen sport, maar vrijwel dagelijkse arbeid in een tijd dat er voor de kust van steden als Bizkaia en Gipuzkoa nog gejaagd werd op walvissen.

Een van de meest intrigerende plekken vandaag is Guernica. Op 26 april 1937 werd deze fraaie stad vier uur lang onophoudelijk gebombardeerd door vliegtuigen van de Duitse Luftwaffe, in opdracht van generaal Franco die 'de Basken een lesje wilden leren' in de Spaanse burgeroorlog. Toen de kruitdampen waren opgetrokken lag 85% van de stad in puin, met daaronder honderden lichamen van (voornamelijk) vrouwen, kinderen en bejaarden.

Anno nu is het Vrijheidsmuseum een van de trekpleisters van dit leuke stadje met 17.000 inwoners. Een indrukwekkend replica van Picasso's meesterwerk, Guernica, is terug te zien als een muurplateau. Het origineel is te aanschouwen in het Reina Sofia museum te Madrid. Ook het plaatselijke Museum van het Baskische Land is een aanrader. Net voor Guernica ligt een andere bijzondere plek, namelijk Het Geverfde Bos van Oma. Ruim 40 'kunstwerken' zijn hier -na een aangename boswandeling- voor de laatste eeuwwisseling gecreëerd door een plaatselijke kunstenaar.

San Juan de Gaztelugatxe mag dan gezegend zijn met een van die typische tong brekende, onuitspreekbare Baskische namen; de rijke geschiedenis van dit klooster gaat terug naar de 10e eeuw. Op een oogstrelende locatie aan deze wilde kustlijn ligt deze fotogenieke plek, dat wereldwijd bekend is geworden door spectaculaire opnames in de welbekende Game of Thrones tv-serie. De zee geselt hier 24/7 de kustlijn en je kan dit klooster dan ook alleen bereiken via diverse halsbrekende capriolen en een steile klim van 241 traptreden naar de top.

Eenmaal op deze top mag je jezelf belonen voor je doorzettingsvermogen met het rinkelen van de kerkklok, waarna op een magische wijze je diepste wens vervuld zal worden. Het zal je dan ook niet verbazen dat in het katholieke Spanje er regelmatig enorme wachtrijen ontstaan om dit fascinerende voormalige kasteel te mogen betreden.

Dag 11: Naar Nederland

Afhankelijk van welke maatschappij we terugvliegen, arriveer je vroeg of laat in de middag in Amsterdam. Afhankelijk van het vertrektijdstip, rijden we of rechtstreeks of via de prachtige kuststrook naar de luchthaven van Bilbao. Wij zijn er tevens heilig van overtuigd dat je met pijn in je hart afscheid gaat nemen van het overweldigende en verrassende Spaanse gedeelte van het Baskenland. Diegenen die ervoor gekozen hebben om met de bus terug te rijden, overnachten dag 11 in Parijs (vliegveld) en arriveren net na de middag op dag 12 in Nederland. De overnachtingen worden betaald door Grensloos Genieten, de andere kosten zoals maaltijden en drankjes zijn voor eigen rekening.